Ludzie reagują na zagrożenie w sposób różny. Jedni stawiają mu czoło. Bez lęku, śmiało i odważnie stawiają go w rzędzie niebezpieczeństw do przezwyciężenia. Mówi się o nich wtedy, że są bohaterami. Jednak ludzie tak nazwani traktują swoje zachowanie jako postępowanie zwyczajne.

Lecz. w kategoriach postępków zwyczajnych, mieszczą się również uczynki egoistyczne. Wynikające z dbałości o własną skórę. Człowiek, określony tym mianem, będzie zasilał sporą grupę kibiców wydarzeń. Wydarzeń, które, jak mówi, jego nie dotyczą. A które, zdaniem innych, są poza zasięgiem jego wrażliwości. Są mu obojętne.
*
Wdawać się w szczegółowe zapisy wątków „Dżumy”, to nonsens. Zwłaszcza, w obliczu doskonalszych, o niebo lepiej zilustrowanych wprzód; zabawa w dociekanie, kto z kim i po kiego, analiza fabularnych toków akcji tej powieści, fascynuje mnie średnio. Interesuje natomiast poruszony w niej PROBLEM. Ciągle aktualizowana i ciągle lekceważona zagwozdka ze społeczną odpowiedzialnością jednostki za ogół.
*
Sprawa jest prosta dla naiwnych optymistów upatrujących wszędzie jakoweś cudowne moce sprawiające, że w tajemniczy, a nieodgadniony sposób znajdą się wyjścia z opresji. Jakieś magiczne deux et machiny i nadprzyrodzone furtki umożliwiające rejteradę z koszmaru. Mniej prosta jest dla czarnowidzów, bojaźliwców i ostożniaków. A jeszcze gorzej, gdy na zagrożenie natknie się pesymista widzący same bezmiary nieszczęść, pechów i fatalizmów.
*
Najbardziej ciężko jest przyjąć do powszechnej świadomości fakt, że zagrożenie jest nieodwołalne i dybie na każdego. Postawa wobec nieodwołalności zagrożenia, to temat godny humanistycznego pióra Camusa. Mówi: to że zagrożenie jest nieuchronne, nie oznacza, że należy opuścić ręce. Poddać się wyrokom losu i czekać na swój finał w paraliżującej pokorze.

Przeciwny jest podkulaniu ogona. Tak jak w nieco późniejszych czasach i w zupełnie innej scenerii pisał Ernest Hemingway, również noblista: „człowieka można zniszczyć, ale nie pokonać”. Choć zagrożenie jest nieuniknione i dotyczy wszystkich ludzi bez wyjątku, choć każdy człek narażony jest na śmierć z jego powodu, należy z nim walczyć ze wszystkich sił i do upadłego. Do końca i nie znając rezultatu tej walki.

Nie tylko uparta walka przystoi ludziom: całe życie pamiętać trzeba, że choć na skutek walki z zarazą, plaga odeszła, to w każdej nieoczekiwanej chwili może pojawić się znowu.